nedjelja, 10.04.2011.
SAPUNI I DETERDŽENTI - sažetak
SAPUNI I DETERDŽENTI
- SAPONIFIKACIJA – hidroliza triaciglicerola bazom (natrijeva ili kalijeva lužina)
o industrijski,a produkti su GLICEROL i SAPUNI
natrijeve ili kalijeve soli masnih kiselina
hidroliza triaciglicerola natrijevom lužinom (opća formula)
- NATRIJEV SAPUN – „tvrdi sapun“
o nastaje hidrolizom 1,2-distearoil-3-palmitoilglicerola sodom (Na2CO3)
- KALIJEV SAPUN – „meki sapun“
- ISOLJAVANJE SAPUNA – dodavanje NaCl da bi se „jezgra“ sapuna (sapunska) masa odvojila od vodene otopine glicerola,ocijedila i oblikovala
- MEHANIZAM PRANJA SAPUNOM
o prljavština ŕ hidrofobne masnoće koje su netopljive u vodi (ŕ u dodiru s vodom se skupljaju u nakupine)
o pranjem sapunom se stvaraju sapunske micele (unutrašnjost im hidrofobna)
o kapljice masti i ulja (prljavštinu) usitnjuje hidrofobni dio molekule sapuna,a zajedno sa sapunskom micelom će se isprati sa zaprljanih površina
- NEGATIVNA SVOJSTVA SAPUNA
o lužnata otopina sapuna oštećuje osjetljiva tekstilna vlakna
o njima se teško pere u vodovodnoj vodi koja sadrži Ca2+ i Mg2+ jone
o s Ca2+ i Mg2+ jonima grade teško topljive soli koje se talože
o taložni sapun zaostaje u tekstilu (hrapav,lomljiv,relativno nečist)
- DETERDŽENTI – sintetska sredstva za pranje
o dugi nepolarni alkalni lanci s polarnom
skupinom na kraju lanca
o po kemijskom sastavu su ALKILSULFATI (ALKILBENZENSULFONATI)
- TENZIDI – sva sredstva za pranje ŕ sapuni i detergenti (sintetska sredstva za pranje) ŕ smanjuju napetost (tenziju)
- uloga FOSFATA u tenzidima
o da bi voda u stroju za pranje bila omekšana (da se ne stvori vapnenac pri iskuhavanju te da se ne bi nataložile mineralne čestice iz prljavštine) tenzidima se dodaju fosfati ŕ PENTANATRIJEV TRIFOSFAT (Na5P3O10)
o fosfati s kalcijem i metalima iz nečistoća tvore topljive spojeve čime se omekšava voda i pomaže ispiranje mineralnih čestica nečistoće
o smanjenje količine fosfata zbog ekoloških onečišćenja
- struktura ugljikovodičnog lanca utječe na ekološko ponašanje deterdženata u vodi
o deterdžent s razgranatim C-vodičnim lancem teško razgrađuje anaerobne bakterije u riječnoj vodi ŕ ekološki onečišćivač
o deterdžent s nerazgranatim C-vodičnim lancem brzo razgrađuje aerobne bakterije ŕ biorazgradivost detergenata
- fosfati kao ekološka onečišćenja
o veće koncentracije štetne za planktone koji ugibaju (ubrzano razmnožavanje algi i planktona te bujanje vodenog bilja bez sunčeve svjetlosti)
o smanjenje koncentracije kisika u vodi (aerobne bakterije ne mogu razgrađivati biljnu masu)
smanjenje koncentracije fosfata u tenzidima
- detergenti BEZ FOSFATA
o to su deterdženti sa ZEOLITIMA (ŕ spojevi slični glini)
§ manje štetniji od fosfata te ne djeluju kao gnojivo
§ dobro peru ŕ vežu na sebe kalcijeve i magnezijeve ione
